Douwe de Haan
Arbeidsjurist
In opdracht van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft de onafhankelijke commissie toekomst arbeidsongeschiktheidsstelsel (OCTAS) een onderzoek gedaan naar de toekomst van het arbeidsongeschiktheidsstelsel. Het advies naar aanleiding van dit onderzoek is recent uitgebracht. In het advies komen drie varianten naar voren, ter vervanging van het huidige stelsel. In dit artikel bespreken we de drie varianten die OCTAS heeft gepresenteerd.
Probleem van het huidige arbeidsongeschiktheidsstelsel
Volgens OCTAS is het huidige arbeidsongeschiktheidsstelsel te complex voor bijna alle mensen die ermee te maken hebben. Veel mensen maken de stap naar werk niet en overzien niet wat de gevolgen zijn voor hun rechten en hun inkomen. Vooral de meest kwetsbare mensen op de arbeidsmarkt zijn hier de dupe van.
Preventie
OCTAS stelt dat arbeidsongeschiktheid in veel gevallen kan worden voorkomen. Effectieve preventie moet het risico op ziekteverzuim verlagen. Deze verantwoordelijkheid ligt bij zowel werkgever, als werknemer.
Drie varianten
Naast preventie zijn inkomensondersteuning en re-integratie de doelen van een arbeidsongeschiktheidsstelsel. OCTAS heeft drie mogelijke situaties geschetst voor het stelsel van de toekomst. Ze benadrukken hierbij dat ze alle drie voor- en nadelen hebben, die ook afhankelijk zijn van het doel. De drie varianten lichten we hierna globaal toe:
- Huidig stelsel beter
- Werk staat voorop
- Basis voor werkenden
Huidig stelsel beter
Het huidige arbeidsongeschiktheidsstelsel is te ingewikkeld en kent meerdere knelpunten (zoals de forse achterstanden bij het UWV). Om deze knelpunten te verminderen wordt voorgesteld om de WIA te vereenvoudigen door de IVA en de WGA samen te voegen. Ook wordt de arbeidsongeschiktheidsdrempel (van 35%) verlaagt en wordt de re-integratiedienstverlening verbeterd. Vooral de kwetsbare mensen met voorheen een flexibel contract met een laag inkomen – die nu niet of weinig werken bij arbeidsongeschiktheid – hebben baat bij deze regeling. In dit nieuwe stelsel ontvangen mensen met hogere inkomens en mensen met duurzame arbeidsongeschiktheid een iets lagere uitkering. Hierdoor worden de grote verschillen in uitkering verkleind en wordt het systeem vereenvoudigd.
Werk staat voorop
De nadruk in deze fundamenteel andere, nieuwe variant ligt op wat mensen wel kunnen in plaats van wat ze niet kunnen. Hierbij geldt: eerst re-integratie en dan pas een arbeidsongeschiktheidsbeoordeling. Hierbij krijgen mensen de eerste drie tot vijf jaar een re-integratieuitkering van 70% van het oude loon. Er wordt getoetst op basis van bestaande informatie, in plaats van een arbeidsongeschiktheidsbeoordeling. Pas wanneer volledige re-integratie niet lukt, volgt een beoordeling op arbeidsongeschiktheid. Doordat tijdens de re-integratieperiode de uitkering stabiel en relatief hoog is, vergroot dit de inkomenszekerheid. Als zij werken, mogen ze een deel va de inkomsten houden.
Basis voor werkenden
Deze nieuwe variant legt de nadruk op één gelijke regeling voor alle werkenden: werknemers en zelfstandigen vallen in dezelfde regeling. Het heeft als doel de complexiteit te verminderen en inkomensbescherming te bieden voor alle werkenden met een arbeidsbeperking. Dit komt neer op één basisverzekering voor ziekte en arbeidsongeschiktheid. Doordat de uitkering op het sociaal minimum zal zijn, zal de gewenste inkomenszekerheid volgens OCTAS helpen de stap naar werk te maken. Voor het deel van de mensen die door deze wijziging een hogere uitkering krijgt, kan de (financiële) prikkel op te gaan werken juist kleiner worden.
Voor meer informatie: Zie het rapport “Toekomst van het arbeidsongeschiktheidsstelsel” van OCTAS.
Hoe nu verder?
De minister heeft het advies in ontvangst genomen en zal zich op de inhoud ervan beraden. Voor zover mogelijk zal besluitvorming over het nieuwe stelsel worden voorbereid. Het is uiteindelijk aan het nieuwe kabinet om keuzes te maken en wetgeving voor te bereiden.
Vragen naar aanleiding van bovenstaande informatie? Dan kun je contact opnemen met je contactpersoon bij Florys. Natuurlijk kun je ook bellen met ons algemene nummer 0184-208208 of een mail sturen naar info@florys.nl.