Lerarenstaking: wie wordt kind van de rekening?

Leendert Izelaar

Arbeidsjurist

Basisschooldocenten staken op 12 december voor de tweede keer in korte tijd. Ouders met kinderen die door de staking niet naar school kunnen, zullen voor die dag dus opvang moeten regelen. Maar wat gebeurt er als ouders hierin niet slagen en thuis moeten blijven? Heeft de ouder dan recht op doorbetaling van het loon, moet de ouder een vakantiedag opnemen, of kan de werkgever hem zelfs verplichten te komen werken? In dit artikel bespreken we de wettelijke kaders op dit gebied en raden we werkgevers een flexibele opstelling aan. De staking lijkt in eerste instantie wellicht een vervelende situatie, maar misschien biedt zij de werkgever juist wel een mooie kans.

Het is de tweede staking van basisschoolpersoneel dit jaar. Minister Slob heeft ondanks harde eisen vooralsnog geen extra geld toegezegd aan het onderwijzend personeel. Een ultimatum dat de vakorganisatie PO in Actie daarvoor had gesteld is 5 december jl. verlopen.

Geen arbeid, geen loon, tenzij…

Wat zijn de wettelijke kaders voor de ouders die door deze staking niet op het werk kunnen verschijnen? Als hoofdregel geldt: geen arbeid, geen loon, tenzij... Als de werknemer dus niet werkt, krijgt hij in beginsel ook geen salaris. Een belangrijke uitzondering hierop is de situatie waarin een werknemer niet kan werken door een oorzaak die (redelijkerwijs) voor rekening van de werkgever komt. Er moet dan een afweging worden gemaakt of de oorzaak in de risicosfeer van de werkgever of in die van de werknemer ligt.

Risicoverdeling

Normale bedrijfsrisico’s komen voor rekening van de werkgever. Dit betreffen risico’s waarvan in het algemeen overeenstemming bestaat dat deze vooral in de risicosfeer van de werkgever liggen. U kunt hierbij denken aan een bedrijfssluiting in verband met verbouwing, ziekte of overlijden van de werkgever, een gebrek aan orders of grondstoffen, of calamiteiten waartegen de werkgever zich had moeten verzekeren.

Sommige gebeurtenissen vallen niet onder normale bedrijfsrisico’s. Als de werknemer niet kan werken door oorlogen, rampen, dierziekten etc., dan komt dit voor rekening van de werknemer.

Ouders

Het is moeilijk te betogen dat de onmogelijkheid om te werken door een lerarenstaking onder de reguliere bedrijfsrisico’s van de werkgever valt. Het ligt daarom voor de hand dat werkgevers het loon van deze ouders niet hoeven door te betalen. Als ouders deze dag betaald willen krijgen, dan zullen zij hiervoor (indien mogelijk) een vakantiedag moeten inzetten.

Creatieve oplossingen

Formeel gezien lijken werkgevers er voor te kunnen kiezen dat thuisblijvende ouders op 12 december deze dag niet krijgen doorbetaald. Het is echter de vraag of een werkgever zich op deze manier moet willen profileren. De werkgever die in de rechten- en plichtenmodus gaat, zal waarschijnlijk niet kunnen rekenen op tevreden werknemers. Werkgevers kunnen deze lerarenstaking daarentegen juist zien als een kans. Zeker in tijden van krapte op de arbeidsmarkt doet de werkgever er goed aan zijn personeel tevreden te houden, bijvoorbeeld door met hen mee te denken of zich flexibel op te stellen. Op dagen als 12 december kan de werkgever zich dus onderscheiden door zijn personeel flexibel tegemoet te komen.

Een flexibele werkgever verplaatst zich in zijn werknemer en zoekt vanuit dit oogpunt naar passende oplossingen: een dagje thuis werken, de kinderen mee naar kantoor, of het faciliteren van opvang voor de kinderen van werknemers (zoals ING doet).

In sommige branches of in kleine ondernemingen zijn dergelijke oplossingen simpelweg praktisch niet haalbaar. De werknemer aan de andere kant, dient zich daarom dan ook te verplaatsen in de positie van de werkgever. Als beiden water bij de wijn doen blijft de relatie het best in stand.

Conclusie

Juridisch gezien lijkt de ouder die thuis moeten blijven als gevolg van de lerarenstaking geen recht te hebben op loon. Een flexibele en moderne werkgever denkt echter mee met zijn werknemers en probeert met hen problemen te tackelen. Het liefst op een manier waar zowel werkgever als werknemer zich in kan vinden. Soms is dat kinderlijk eenvoudig...